Türkiye’de D vitamini eksikliği sonucu görülen raşitizm, kemik gelişimini etkileyen ciddi bir sağlık sorunu…
Anne adaylarındaki D vitamini eksikliği bir yana bırakılırsa, en sık 5 yaş altındaki çocuklarda görülüyor. Ancak Sağlık Bakanlığı’nın etkin D vitamini eksikliğini önleme programı sayesinde raşitizm, önceki yıllara göre önemli ölçüde azaldı.
İnsan vücudu pek çok vitamine ihtiyaç duyuyor. Vitamin eksikliği durumunda ise çeşitli sağlık sorunları baş gösteriyor. D vitamini eksikliği de bunlardan biri. İster çocuk ister yetişkin; hangi yaşta olunursa olunsun sağlık için vücutta yeterli düzeyde D vitamini bulunması gerekiyor.
En önemli kaynağı güneş ışınları olan D vitamininin eksikliği ciddi sorunlara yol açıyor. Bunların içinde bir tanesi var ki, özellikle bebeklerin ve çocukların kemik gelişimini tehdit ediyor. Halk arasında “raşitizm” olarak bilinen bu hastalık, daha çok büyümenin hızlı olduğu erken çocukluk döneminde görülüyor.
Bir zamanlar önemli bir sağlık sorunu olan raşitizm, Sağlık Bakanlığı’nın D vitamini konusundaki uygulamaları sayesinde önemli ölçüde azaldı. Raşitizmin sağlığa etkilerini ve D vitamininin bu hastalıkla mücadeledeki rolünü Sağlık Bilimleri Üniversitesi Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. Behzat Özkan ile konuştuk.
Bacaklarda eğriliğe ve orantısız boy kısalığına neden oluyor
Raşitizmi “büyüyen organizmanın hastalığı” olarak tanımlayan Prof. Dr. Özkan, “Türkiye’de genellikle D vitamini eksikliğine bağlı raşitizm görülüyor” diyor. Kanda D vitamini düzeyindeki azalma sonucu kalsiyum ve fosfor eksikliği geliştiğini ifade eden Prof. Dr. Özkan, bunun vücuttaki etkilerini ise şöyle açıklıyor:“Uzun kemiklerin uçlarında büyüme plakları bulunuyor. Buralarda kalsiyum çökmesi yetersiz kalıyor. Organize bir şekilde kemiğin uzunlamasına büyümesini sağlayan hücrelerin kıkırdak-kemik olgunlaşma süreci bozuluyor. Bu durumda kemik uçlarında çanaklaşma, fırçalaşma, genişleme ve yine kemiklerde yoğunluğun azalmasına ve buna bağlı olarak da kemiklerde eğrilme, bacaklarda eğriliğe yani deformitelere neden oluyor. Bazı durumlarda ise kafada şekil bozuklukları, diş çıkarmada gecikme, farklı göğüs deformiteleri ile kendini gösterebiliyor. Yine bazen çocuklardaki havale geçirmenin nedeni D vitamini eksikliğine bağlı raşitizm hastalığı olabiliyor.”
Türkiye’de görülme sıklığı önemli ölçüde azaldı
Raşitizmin -ergenlerde de görülmekle beraber- özellikle 2 ay ila 5 yaş arasındaki çocukları etkileyen bir hastalık olduğunu belirten Prof. Dr. Özkan, eskiden beş çocuktan birinde D vitaminine bağı raşitizm bulguları görüldüğünü, günümüzde ise oranın binde 1’in altına düştüğüne dikkat çekiyor.
Bunun en önemli sebebi kuşkusuz Sağlık Bakanlığı’nın 2007’de başlattığı ücretsiz D vitamini eksikliğini önleme programı. Sağlık Bakanlığı’nın uygulaması 1 yaşın altındaki çocuklara D vitamini dağıtımını öngörüyor. Aynı zamanda konuyla ilgili oluşturulan bilim kurulunun da üyesi olan Prof. Özkan proje hakkında şu detayları veriyor:
“Sağlık Bakanlığı ülke çapında 2007 yılından itibaren her çocuğa dünyaya geldikten hemen sonra 1 yaşına kadar bedava D vitamini başlatılmasına karar verdi. Bu projenin D vitamini eksikliğine bağlı raşitizmin görülme sıklığının azalmasında önemli katkısı oldu.”
Anne adaylarında D vitamini eksikliği bebeklerde raşitizm riskini artırıyor
D vitamini kullanımı sadece bebekler için değil, anneler için de önemli. Prof. Dr. Özkan, bunun nedenini şöyle açıklıyor.
“Annede D vitamini eksik olduğu zaman çocuklarda erken dönemde D vitaminine bağlı klinik bulgular ortaya çıkabiliyor. Dolayısıyla annelerde D vitamini desteği kaçınılmaz. Bu nedenle Sağlık Bakanlığı, ülkemizdeki anne adaylarında hamileliğinin 3’üncü ayından itibaren D vitamini desteğini neredeyse zorunlu hale getirdi. Böylece çocuklarda erken dönemde ortaya çıkacak D vitamini eksikliğini de önlemiş oluyor.”
İlk belirtiler doğumdan 8 hafta sonra
Peki bebeklerde D vitamini eksikliğine bağlı raşitizm hangi belirtilerle kendini ele veriyor? “Bebeklerde yenidoğan döneminde huzursuzluk, emmede zayıflama, tiz sesli ağlamalar” oluyor diyen Prof. Dr. Özkan, ilerleyen dönemlerde ise havale ve kasılmalar görüldüğünü ifade ediyor.
Annenin D vitamini deposu -eğer D vitamini eksikliği yoksa- doğumdan sonraki ilk 8 hafta bebeği koruyor. Bebeklerde ilk klinik belirtiler de işte bu süreçten sonra ortaya çıkıyor. Prof. Dr. Özkan bebeklerde bu dönemde raşitizme bağlı gelişebilecek diğer semptomları şöyle sıralıyor:
“Kafa kemiklerinde şekil bozukluğu, bıngıldağın normalden daha geniş olması, kafa kemiklerinin yumuşak olması, dişlerin çıkmasında gecikme, göğüste deformite ve buna bağlı olarak solunum güçlüğü, karında genişleme, bacaklarda eğrilme, yürüme bozuklukları ve yaşına göre boy kısalığı gibi belirtiler ortaya çıkabiliyor.”
Prof. Dr. Özkan, ailelerin genellikle çocuğun yürümeye başlamasıyla bu durumun farkına vardığını da ifade ediyor.
Peki raşitizmin nasıl bir tedavi süreci var? Hastalığın tedavisi tıpkı oluşmasını önlemek amacıyla kullanılan D vitamininin verilmesiyle yapılıyor. Tedavi süreciyle ilgili detayları Prof. Dr. Özkan’dan öğreniyoruz:
“Tedavide D vitamini uygulamasını kısa süreli veya uzun süreli olarak uygulayabiliyoruz. Tedavi sonrasında önleyici D vitamini uygulaması -ne kadar güneşten faydalanılsa da fark etmiyor- 1 yaşına kadar günde 400Ü/gün, 1 yaşından sonra ise 600 Ü/gün olarak hayat boyu devam etmek gerekiyor.”
Prof. Dr. Özkan, tedavi sürecinde mutlaka kalsiyum tedavisi de uyguladıklarını belirterek süt, yoğurt ve peynir gibi kalsiyumdan zengin gıdalarla beslenilerek takviye yapılması gerektiğinin de altını çiziyor.
